Szwajcaria odegrała istotną rolę w handlu złotem w czasie II wojny światowej i po jej zakończeniu, co budziło wiele kontrowersji. Banki szwajcarskie, w szczególności Szwajcarski Bank Narodowy (Schweizerische Nationalbank, SNB), były kluczowymi graczami na międzynarodowym rynku złota, co miało zarówno ekonomiczne, jak i moralne konsekwencje. Poniżej znajduje się szczegółowa odpowiedź dotycząca tego, co Szwajcarzy zrobili ze złotem po II wojnie światowej.

1. Złoto w czasie II wojny światowej

Rola Szwajcarii w handlu złotem w czasie wojny

• Szwajcaria była neutralnym państwem, które stanowiło ważne centrum finansowe. Dzięki swojej neutralności i rozbudowanemu systemowi bankowemu, przyciągała zarówno państwa alianckie, jak i państwa Osi.
• Niemcy, szczególnie podczas wojny, sprzedawali złoto w zamian za twardą walutę, którą wykorzystywali do zakupu surowców strategicznych, takich jak ropa naftowa, stal czy żywność.
• Duża część tego złota pochodziła z rezerw innych państw okupowanych przez nazistów, takich jak Belgia, Holandia czy Francja, a także z mienia zrabowanego ofiarom Holokaustu.

Handel złotem z III Rzeszą

• Szwajcarski Bank Narodowy (SNB) był głównym odbiorcą niemieckiego złota. W latach 1939–1945 Niemcy sprzedali do SNB około 1,4 miliarda franków szwajcarskich w złocie (około 280 ton złota).
• Część tego złota była tzw. złotem łupieżczym – zrabowanym w okupowanych krajach lub skonfiskowanym ofiarom Holokaustu.

2. Powojenne kontrowersje dotyczące złota

Po zakończeniu wojny pojawiły się poważne pytania dotyczące tego, co stało się ze złotem przetrzymywanym w Szwajcarii oraz jaka była odpowiedzialność moralna tego kraju za handel z III Rzeszą.

Powojenna presja aliantów

• Alianci, w szczególności USA i Wielka Brytania, naciskali na Szwajcarię, aby zwróciła złoto pochodzące z kradzieży. W 1946 roku zawarto tzw. umowę waszyngtońską, w ramach której:
  • Szwajcaria zgodziła się przekazać 250 milionów franków szwajcarskich (równowartość około 50 ton złota) na rzecz aliantów.
  • Była to rekompensata za złoto, które mogło pochodzić z rezerw narodowych krajów okupowanych przez Niemcy.
• Umowa była kompromisem – alianci zrezygnowali z dochodzenia pełnego rozliczenia, ponieważ zależało im na stabilności Szwajcarii jako neutralnego państwa w powojennej Europie.

Brak pełnego rozliczenia

• Szwajcaria zwróciła tylko część zrabowanego złota. Część złota została wymieszana z innymi rezerwami i włączona do szwajcarskich rezerw narodowych, co uniemożliwiło dokładne rozliczenie.

3. Złoto a ofiary Holokaustu

Złoto z Holokaustu

• Znaczną część złota, które trafiło do niemieckiego Reichsbanku, pochodziło z mienia zrabowanego Żydom, w tym z biżuterii, sztabek złota i nawet ze złotych zębów ofiar obozów koncentracyjnych.
• Po wojnie pojawiły się oskarżenia, że część tego złota trafiła do szwajcarskich banków, które świadomie przyjmowały je od III Rzeszy.

Powojenne roszczenia ofiar Holokaustu

• W latach 90. XX wieku, pod wpływem międzynarodowej presji i publikacji raportów dotyczących działań Szwajcarii podczas wojny, rozpoczęto nowe śledztwa dotyczące losów złota i kont bankowych ofiar Holokaustu.
• W 1998 roku szwajcarskie banki zgodziły się zapłacić 1,25 miliarda dolarów w ramach ugody z potomkami ofiar Holokaustu, które utraciły swoje majątki zdeponowane w Szwajcarii.

4. Rezerwy złota Szwajcarii po wojnie

Budowa rezerw złota

• Po wojnie Szwajcaria stała się jednym z największych posiadaczy rezerw złota na świecie. W latach 40. i 50. Szwajcarski Bank Narodowy zwiększył swoje rezerwy, korzystając z powojennego chaosu na rynkach finansowych.
• Część rezerw została zgromadzona dzięki korzystnym transakcjom z Niemcami i innymi krajami w czasie wojny.

Status złota w Szwajcarii obecnie

• Do dziś Szwajcaria utrzymuje duże rezerwy złota. Jednak moralne kontrowersje związane z pochodzeniem części tych zasobów wciąż są przedmiotem dyskusji.

5. Wnioski i kontrowersje

Moralne aspekty

• Neutralność Szwajcarii podczas wojny była wielokrotnie krytykowana jako „pozorna”, ponieważ handel złotem z III Rzeszą pomógł Niemcom w finansowaniu wojennych wysiłków.
• Z drugiej strony Szwajcaria argumentuje, że jej działania były konieczne do utrzymania stabilności gospodarczej i zachowania suwerenności.

Międzynarodowa presja

• Po wojnie Szwajcaria starała się rozwiązać kwestie sporne za pomocą porozumień z aliantami i ugód z ofiarami Holokaustu, ale do dziś istnieją krytycy, którzy uważają, że kraj ten nie wziął pełnej odpowiedzialności za swoje działania.

Podsumowanie

Po II wojnie światowej Szwajcaria podjęła pewne kroki, aby zwrócić część złota zrabowanego przez Niemców, ale działania te były ograniczone i kompromisowe. Złoto odegrało kluczową rolę w powojennym budowaniu potęgi finansowej Szwajcarii, ale pozostawiło także moralne piętno, które do dziś budzi kontrowersje. Pomimo prób zadośćuczynienia, temat ten wciąż stanowi przedmiot badań historyków i dyskusji publicznych.