W Szwajcarii system zasiłków i wsparcia socjalnego jest bardzo rozwinięty i skuteczny, oparty na zasadzie solidarności społecznej, ale także na odpowiedzialności jednostki. Istnieje szereg zasiłków i świadczeń, które są dostępne dla osób pracujących, bezrobotnych, chorych czy niepełnosprawnych. Zasiłki te są zarówno obowiązkowe (finansowane przez system ubezpieczeń społecznych), jak i dobrowolne (prywatne ubezpieczenia zdrowotne, emerytalne itp.).

1. Zasiłki dla bezrobotnych (ALV – Arbeitslosenversicherung)

Szwajcaria posiada system ubezpieczeń na wypadek bezrobocia, który jest obowiązkowy dla osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Ubezpieczenie to zapewnia wsparcie finansowe dla osób, które straciły pracę i aktywnie poszukują nowego zatrudnienia.

a) Kto może ubiegać się o zasiłek dla bezrobotnych?

• Osoby, które były zatrudnione w Szwajcarii przez co najmniej 12 miesięcy w ciągu ostatnich dwóch lat.
• Osoby, które nie mogą pracować z powodu utraty pracy (niezależnie od przyczyny, chyba że chodzi o zwolnienie dyscyplinarne).
• Muszą być gotowe do podjęcia pracy i aktywnie poszukiwać zatrudnienia.

b) Wysokość zasiłku

• Wysokość świadczenia wynosi od 70% do 80% średnich zarobków osoby ubiegającej się o zasiłek, w zależności od sytuacji. Osoby bez dzieci otrzymują 70% ostatnich zarobków, natomiast osoby mające dzieci mogą otrzymać 80%.
• Maksymalna kwota zasiłku zależy od ostatnich dochodów, ale nie może przekroczyć określonej granicy. Na przykład w 2024 roku maksymalna kwota zasiłku dla osób bez dzieci wynosi około 148 CHF dziennie, a dla osób z dziećmi może być wyższa.

c) Czas trwania zasiłku

• Zasiłek dla bezrobotnych może być wypłacany przez maksymalnie 400 dni (około 14 miesięcy), jeśli osoba ubiegająca się o niego ma mniej niż 25 lat. Dla osób starszych, na przykład powyżej 55. roku życia, czas ten może być wydłużony do 520 dni (około 17 miesięcy).
• W przypadku, gdy osoba nie podejmuje aktywnie działań w kierunku znalezienia nowej pracy, zasiłek może zostać wstrzymany.

d) Procedura aplikacyjna

Osoba ubiegająca się o zasiłek musi złożyć wniosek do odpowiedniej agencji (regionalnej jednostki ubezpieczeniowej). Wymagane będą dokumenty potwierdzające zakończenie poprzedniego zatrudnienia, jak i aktywne poszukiwanie pracy (np. zgłoszenia aplikacyjne).

2. Zasiłek chorobowy (Krankentaggeld)

W Szwajcarii nie ma centralnego systemu zasiłku chorobowego, który obejmowałby wszystkich obywateli. Zamiast tego, pracownicy są objęci systemem ubezpieczeń zdrowotnych, które zapewniają im pomoc finansową w przypadku długotrwałej choroby.

a) Kto ma prawo do zasiłku chorobowego?

• Zasiłek chorobowy jest przyznawany osobom, które przez dłuższy czas (zwykle po 3 dniach od rozpoczęcia choroby) nie są w stanie wykonywać swojej pracy z powodu problemów zdrowotnych.
• Większość pracowników w Szwajcarii jest objęta prywatnymi ubezpieczeniami zdrowotnymi, które zapewniają wypłatę zasiłku chorobowego.

b) Wysokość zasiłku chorobowego

• Zasiłek chorobowy jest zwykle wypłacany w wysokości około 80% wynagrodzenia. W niektórych przypadkach, w zależności od umowy z pracodawcą lub umowy z ubezpieczycielem, może wynosić do 100%.
• Zasiłek jest wypłacany zazwyczaj po trzecim dniu choroby i trwa do czasu, gdy osoba powróci do pracy lub osiągnie trwałą niezdolność do pracy.

c) Długość wypłaty zasiłku

• Zasiłek chorobowy jest wypłacany przez określony czas, zazwyczaj przez maksymalnie 720 dni w okresie 900 dni (w przypadku chorób długoterminowych).

3. Zasiłek macierzyński i ojcowski (Mutterschaftsentschädigung i Vaterschaftsentschädigung)

Szwajcaria oferuje wsparcie finansowe dla kobiet w ciąży oraz rodziców po narodzinach dziecka.

a) Zasiłek macierzyński

• Kobieta ma prawo do 14 tygodni (98 dni) płatnego urlopu macierzyńskiego. Zasiłek wynosi 80% średniego dochodu, z limitem wynoszącym 196 CHF dziennie (w 2024 roku).
• Zasiłek ten przysługuje matkom, które są zatrudnione i regularnie płacą składki na ubezpieczenie społeczne.
• Kobieta musi składać wniosek o zasiłek w instytucji ubezpieczeniowej, a świadczenie przysługuje od dnia porodu.

b) Zasiłek ojcowski

• Od 2021 roku wprowadzono również zasiłek ojcowski, który przysługuje ojcom przez 2 tygodnie (14 dni). Zasiłek wynosi 80% średniego dochodu ojca, z maksymalną kwotą 196 CHF dziennie.
• Aby skorzystać z tego świadczenia, ojciec musi być zatrudniony i opłacać składki na ubezpieczenie społeczne.

4. Zasiłki dla osób niepełnosprawnych

Szwajcaria oferuje szereg świadczeń dla osób z niepełnosprawnościami. Osoby, które nie są w stanie pracować z powodu swojej niepełnosprawności, mogą ubiegać się o zasiłek inwalidzki (IV – Invalidenversicherung).

a) Kto może ubiegać się o zasiłek dla osób niepełnosprawnych?

• Osoby, które mają orzeczoną niepełnosprawność lub długoterminowe problemy zdrowotne, które uniemożliwiają wykonywanie pracy.
• Zasiłek może być wypłacany osobom, które nie mogą wykonywać pracy w pełnym wymiarze lub wcale, w zależności od stopnia niepełnosprawności.

b) Wysokość zasiłku

• Wysokość zasiłku zależy od stopnia niepełnosprawności oraz wcześniejszych dochodów. Może wynosić do 100% wynagrodzenia, ale w praktyce zależy to od oceny instytucji odpowiedzialnej za przyznawanie świadczeń.

5. Zasiłki na dzieci (Familienzulage)

Rodziny z dziećmi mogą korzystać z zasiłków na dzieci, które są wypłacane przez pracodawców lub odpowiednie instytucje ubezpieczeniowe. Zasiłek rodzinny jest częścią polityki państwa wspierającej rodziny.

a) Wysokość zasiłku

• Zasiłek rodzinny zależy od kantonu, w którym mieszka rodzina, oraz od dochodów. Na ogół wynosi od 200 do 400 CHF miesięcznie na dziecko.
• Dzieci mogą otrzymywać zasiłek do osiągnięcia 16 roku życia lub do ukończenia nauki, jeśli kontynuują edukację.

6. Pogrzebowe świadczenie (Beerdigungszulage)

W niektórych przypadkach, zwłaszcza w ramach prywatnych ubezpieczeń zdrowotnych lub innych form ubezpieczeń społecznych, istnieje możliwość ubiegania się o pomoc na pokrycie kosztów pogrzebu. Jednak takie świadczenie nie jest powszechne i zależy od wybranego ubezpieczenia.

7. Podsumowanie

Szwajcaria oferuje rozbudowany system zasiłków socjalnych, które zapewniają wsparcie w przypadku bezrobocia, choroby, niepełnosprawności, macierzyństwa i ojcostwa. Zasiłki te są głównie finansowane przez system ubezpieczeń społecznych, które wymagają regularnego opłacania składek przez osoby pracujące. Ważnym elementem systemu jest jego regionalizacja – wiele świadczeń zależy od kantonu, w którym mieszka osoba ubiegająca się o pomoc. Ponadto Szwajcaria wyróżnia się stosunkowo wysokimi świadczeniami, szczególnie w przypadku osób, które są w stanie wykazać swoje potrzeby i aktywnie poszukują pomocy lub zmiany statusu zawodowego.